Il stadi svizzer dumbra trais stgalims politics:
las vischnancas (actualmain var 2100)
ils chantuns (26)
la Confederaziun
La Confederaziun furma il rom communabel da questa unitad. Ils trais stgalims han mintgamai lur atgnas cumpetenzas politicas.
Las cumpetenzas èn repartidas tenor il princip da subsidiaritad sin la Confederaziun, ils chantuns e las vischnancas.
Tenor quest princip na dastga ina instanza sin il plaun politic pli aut betg surpigliar ina incumbensa, sche quella po vegnir liquidada sin il stgalim pli bass. Viceversa: Sch'ina incumbensa surstrapatscha la forza d'ina vischnanca, duess il stgalim surordinà – pia il chantun – sustegnair la vischnanca.
La Confederaziun ha unicamain las cumpetenzas che la Constituziun permetta ad ella:
en la politica exteriura ed en la politica da segirezza
en ils fatgs da duana ed en ils fatgs monetars
en la legislaziun che vala en l'entira Svizra
en la defensiun
Las incumbensas che na tutgan betg a la Confederaziun èn en la cumpetenza dals chantuns. En tscherts secturs, sco tar las scolas superiuras, partan els las cumpetenzas.
Ils chantuns han ina gronda autonomia. Els èn eguals davant la Constituziun federala e pon rediger lur atgna constituziun chantunala.
las finanzas
il sistem politic
las taglias (incassament da taglias)
Ils chantuns collavuran in cun l’auter e cun la Confederaziun en furma da conferenzas tematicas interchantunalas (sanadad, fatgs socials, furmaziun etc.) e da la Conferenza da las regenzas chantunalas.
La vischnanca è la pli pitschna unitad politica da la Svizra. Las vischnancas executeschan las cumpetenzas ch’ellas han obtegnì da la Confederaziun e dals chantuns, sco per exempel la gestiun dal register d’abitants u la protecziun civila. Ellas han medemamain atgnas cumpetenzas en plirs secturs:
l’educaziun e las scolas
la segirezza sociala
il provediment d’energia
l’infrastructura (fatgs da vias, d’immobiglias)
la planisaziun dal territori
la fiscalitad
La Constituziun federala sa chatta sisum da l’urden giuridic svizzer. Ella ha la precedenza envers tuttas leschas ed ordinaziuns da la Confederaziun, dals Chantuns e da las vischnancas.
Cuntrari a las constituziuns d’auters pajais na datti nagina controlla da la confurmitad a la constituziun da leschas federalas. En auters pleds vul quai dir ch’il Tribunal federal na po betg abolir ina lescha ch’è vegnida approvada dal Parlament, n’era betg sche quella è cuntraria a la constituziun. In’autra particularitad svizra è che la Constituziun vegn revedida regularmain tras la democrazia directa (iniziativa dal pievel).